Zanik kości szczęki – wszystko co musisz o nim wiedzieć

Czym jest zanik kości szczęki?

Zanik kości szczęki (atrofia kości) to stopniowe zmniejszanie się objętości i gęstości kości szczęki lub żuchwy. Najczęściej jest wynikiem braku obciążenia kości – na przykład po utracie zęba, kiedy kość przestaje być stymulowana przez siły żucia i zaczyna się powoli „cofać”.

Jakie są przyczyny zaniku kości szczęki?

Zanik kości szczęki może mieć kilka przyczyn, ale najczęściej wynika z braku odpowiedniej stymulacji kości lub przewlekłych procesów zapalnych. Do najczęstszych przyczyn zaniku kości należą:

1) Utrata zębów – to najczęstsza przyczyna. Gdy ząb zostaje usunięty, kość w tym miejscu nie jest już obciążana podczas żucia i zaczyna się stopniowo „kurczyć”. Proces może postępować szybko — nawet do 25%objętości kości w pierwszym roku po ekstrakcji.

2) Choroby przyzębia (np. paradontoza) – przewlekłe stany zapalne prowadzą do niszczenia tkanek podtrzymujących ząb, w tym kości. Nieleczona paradontoza może powodować znaczną utratę kości wokół zębów.

3) Urazy i mikrourazy – złamania, urazy mechaniczne lub permanentne przeciążenia (np. bruksizm — zgrzytanie zębami) mogą przyspieszać proces zaniku kości.

4) Niewłaściwie dopasowane protezy – protezy ruchome, które nie rozkładają równomiernie sił żucia, mogą powodować ucisk na śluzówkę i w efekcie przyczyniać się do zaniku kości.

5) Infekcje lub stany zapalne kości – zapalenie kości (osteitis, osteomyelitis) może prowadzić do jej częściowego obumierania.

6) Wiek i naturalne procesy starzenia – z wiekiem maleje gęstość kości, co może przyspieszać zanik w przypadku dodatkowych obciążeń lub braków zębowych.

7) Choroby ogólnoustrojowe – osteoporoza, cukrzyca czy zaburzenia hormonalne mogą wpływać na metabolizm kości i sprzyjać jej zanikanıu.

8) Wady zgryzu i nieprawidłowe obciążenia – nierównomierne rozkładanie sił podczas żucia również może prowadzić do lokalnego zaniku kości.

Objawy zaniku kości szczęki

Objawy zaniku kości szczęki często rozwijają się powoli, dlatego wiele osób początkowo ich nie zauważa. Z czasem jednak mogą stać się coraz bardziej dokuczliwe i widoczne. Najczęstsze objawy zaniku kości szczęki to m.in:

1) Poluzowanie lub przesuwanie się zębów – gdy kość traci swoją objętość, zęby przestają mieć stabilne podparcie i mogą się ruszać lub zmieniać położenie.

2) Zapadnięcie się dziąseł – dziąsła mogą wyglądać na cieńsze lub niższe, co odsłania większą część korzenia zęba.

3) Zmiana kształtu twarzy – w bardziej zaawansowanych przypadkach policzki mogą wyglądać na zapadnięte, a dolna część twarzy może wydawać się krótsza — twarz wygląda starzej.

4) Ból lub dyskomfort podczas żucia – osłabienie struktur kostnych może powodować trudności w gryzieniu i żuciu pokarmów.

5) Nadwrażliwość lub ból zębów – utrata kości wokół korzeni może prowadzić do wrażliwości na zimno, ciepło lub dotyk.

6) Przestrzenie między zębami – zęby mogą się rozchodzić, pojawiają się „szpary”, których wcześniej nie było.

7) Uczucie zapadania się struktur w jamie ustnej – pacjenci często opisują, że „coś się obniża” lub „brakuje podparcia” w okolicy szczęki lub żuchwy.

Skutki zaniku kości szczęki dla naszego zdrowia

Zanik kości szczęki może wywoływać szereg konsekwencji, które wpływają nie tylko na jamę ustną, ale też na zdrowie całego organizmu. Osłabienie kości prowadzi do pogorszenia funkcji żucia, co utrudnia prawidłowe rozdrabnianie pokarmów. W efekcie mogą pojawiać się problemy trawienne oraz niedobory składników odżywczych, ponieważ osoba z zaawansowanymi ubytkami często unika twardych i wartościowych produktów. Zanik kości zwykle towarzyszy przewlekłym stanom zapalnym w jamie ustnej, co może wpływać na cały organizm. Przewlekłe zapalenie zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy typu 2, a także może obciążać układ odpornościowy.

Zmiany w strukturze kości mogą także zakłócać prawidłową mowę i znacząco pogarszać jakość życia, zwłaszcza u osób korzystających z protez, które stają się niestabilne i powodują dyskomfort. Dodatkowo cienka, osłabiona kość jest bardziej podatna na infekcje oraz dalsze stany zapalne, a leczenie stomatologiczne – w tym założenie implantów czy dopasowanie protez – staje się trudniejsze. Zanik kości wpływa również na wygląd twarzy, ponieważ policzki mogą się zapadać, a dolna część twarzy skracać, co często prowadzi do obniżenia samooceny i pogorszenia samopoczucia psychicznego.

Czy można odbudować kości szczęki?

Tak, kość szczęki można odbudować. Współczesna stomatologia oferuje wiele skutecznych metod pozwalających przywrócić jej odpowiednią objętość i gęstość. Odbudowa kości jest często konieczna przed wszczepieniem implantów, ale stosuje się ją także u osób z zaawansowanym zanikiem wynikającym z utraty zębów, paradontozy czy urazów. Leczenie to nie tylko poprawia funkcjonalność i estetykę jamy ustnej, lecz także wspiera zdrowie ogólne, zapewniając lepsze podparcie dla zębów i tkanek miękkich.

Jak leczyć zanik kości szczęki?

Leczenie zaniku kości szczęki opiera się przede wszystkim na zabiegach, które pozwalają odbudować utracone struktury i stworzyć stabilne podłoże pod przyszłe leczenie protetyczne lub implantologiczne. Dwie najczęściej stosowane i najbardziej uniwersalne metody to augmentacja kości (w tym sterowana regeneracja kości – GBR) oraz podniesienie dna zatoki szczękowej, czyli tzw. sinus lift.

Augmentacja kości i sterowana regeneracja kości (GBR) to zabiegi polegające na uzupełnieniu utraconej tkanki kostnej i stymulowaniu jej naturalnego procesu odbudowy. Lekarz wprowadza w miejsce zaniku specjalny materiał kościozastępczy lub wykorzystuje fragment kości pacjenta. Aby wspomóc regenerację, stosuje się membrany zaporowe, które chronią tworzącą się kość przed wrastaniem tkanek miękkich i pozwalają jej rosnąć w kontrolowanych warunkach. Tego typu odbudowa stosowana jest w miejscach, gdzie kości brakuje w niewielkim lub umiarkowanym stopniu, a celem jest uzyskanie odpowiedniej szerokości i wysokości wyrostka kostnego do późniejszego wszczepienia implantu. Zabieg pozwala przywrócić stabilną strukturę kości, a jego efekty są trwałe, jeśli jednocześnie leczone są choroby przyzębia i eliminowane stany zapalne.

Podniesienie dna zatoki szczękowej (sinus lift) to z kolei metoda stosowana w tylnej części szczęki, gdzie zanik kości często jest bardziej zaawansowany, a zatoka szczękowa obniża się z wiekiem i po utracie zębów. Zabieg polega na delikatnym uniesieniu błony śluzowej zatoki i wypełnieniu powstałej przestrzeni materiałem kościozastępczym. Dzięki temu uzyskuje się dodatkową wysokość kości, która jest niezbędna, aby implant mógł zostać stabilnie zakotwiczony. Sinus lift może być wykonywany w dwóch wariantach: otwartym – przy dużych ubytkach kości, oraz zamkniętym – gdy potrzeba jedynie niewielkiego podniesienia dna zatoki. Metoda ta jest bardzo bezpieczna i skuteczna, a uzyskana odbudowa kości pozwala na pewne i trwałe osadzenie implantów w rejonie zębów trzonowych i przedtrzonowych.

Obie procedury są dobrze przebadane, powszechnie stosowane i stanowią fundament współczesnej implantologii.

Jak długo trwa proces leczenia zaniku kości szczęki?

Czas leczenia zaniku kości szczęki zależy od rodzaju zabiegu, rozległości ubytku oraz indywidualnych zdolności regeneracyjnych organizmu.

W przypadku odbudowy kości metodą augmentacji lub sterowanej regeneracji kości (GBR) tkanka potrzebuje zazwyczaj od 3 do 6 miesięcy, aby wytworzyć stabilną, dobrze unaczynioną strukturę. Dopiero po tym czasie możliwe jest bezpieczne wszczepienie implantu, jeśli taki zabieg jest planowany.

Podniesienie dna zatoki szczękowej wymaga zwykle nieco dłuższego okresu gojenia. Przy metodzie otwartej regeneracja może trwać od 6 do 9 miesięcy, natomiast przy metodzie zamkniętej okres ten jest krótszy i często zamyka się w 4–6 miesiącach. W niektórych przypadkach implant można wszczepić jednocześnie z zabiegiem, co skraca całkowity czas leczenia.

Jak zapobiegać lub spowalniać zanik kości szczęki?

Zapobieganie lub spowalnianie zaniku kości szczęki wymaga zarówno dbania o zdrowie jamy ustnej, jak i zapewnienia kości odpowiedniej stymulacji.

Implanty zębów

Jednym z kluczowych elementów jest właściwe uzupełnianie braków zębowych, ponieważ to właśnie brak obciążenia podczas żucia jest najczęstszą przyczyną zaniku kości. Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania zanikowi kości są implanty zębowe. W przeciwieństwie do protez ruchomych działają jak naturalne korzenie zębów — przenoszą siły żucia bezpośrednio na kość, stymulując jej naturalne odbudowywanie i zapobiegając jej degradacji. Implanty zapewniają stabilność, która umożliwia normalne funkcjonowanie, prawidłowe żucie i mówienie, a jednocześnie chronią kość przed dalszym zanikiem. Dzięki temu pozwalają utrzymać naturalny kształt twarzy, uniknąć zapadania się policzków oraz zwiększają komfort pacjenta w porównaniu z tradycyjnymi protezami.

Dopasowane protezy

Jeśli decydujemy się na uzupełnienie braków zębowych protezami, to pamiętajmy, że ogromne znaczenie ma prawidłowe dopasowanie protezy. Jeśli proteza ruchoma jest zbyt luźna, przesuwa się lub obciera, powoduje nie tylko dyskomfort, lecz także przyspiesza zanikanie kości podłoża. Dzieje się tak dlatego, że proteza nie przekazuje sił żucia bezpośrednio na kość, a zamiast tego uciska błonę śluzową.

Leczenie stanów zapalnych

Bardzo ważne jest również unikanie przewlekłych stanów zapalnych – zarówno dziąseł, jak i tkanek przyzębia. Ich szybkie leczenie hamuje destrukcję kości. Zdrowy styl życia także ma znaczenie: właściwa dieta bogata w wapń, witaminę D i białko wspiera mineralizację kości, natomiast palenie papierosów pogarsza ukrwienie i znacząco osłabia procesy regeneracyjne.

‍